Evolutiebioloog Casper van der Kooi ontvangt
Heineken Young Scientists Award 2024

Ter erkenning van excellent onderzoek in het domein Natural Sciences

Beeld: Casper van der Kooi, gemaakt door Bram Belloni

Amsterdam, 25 juni 2024 – Casper van der Kooi (1990), evolutionair biofysicus aan de Rijksuniversiteit Groningen, krijgt de Heineken Young Scientists Award in het domein Natural Sciences toegekend. Zijn werk is volgens de jury wetenschappelijk hoogstaand en van grote maatschappelijk waarde. Van der Kooi bestudeert hoe bloemen en dieren zoals vlinders aan hun kleuren komen en hoe die kleuren gebruikt worden om bestuivers of partners aan te trekken. Dankzij zijn werk begrijpen we nu beter hoe planten en dieren, en dieren onderling met elkaar communiceren.

Om jong wetenschappelijk talent te eren voor hun uitstekende prestaties, heeft Charlene de Carvalho-Heineken in 2010 de Heineken Young Scientists Awards in het leven geroepen. Sindsdien wordt de prijs elke twee jaar toegekend aan vier veelbelovende jonge onderzoekers, verbonden aan een Nederlandse universiteit of onderzoeksinstituut en werkzaam binnen een van de volgende domeinen: Medical/Biomedical Sciences, Humanities, Natural Sciences en Social Sciences. Als beloning ontvangt elke laureaat een vrij besteedbaar geldbedrag van €15.000.

“Onderzoek van Van der Kooi helpt ons de communicatie tussen planten en dieren, en dieren onderling beter begrijpen.”

Over het onderzoek naar planten

Waarom is een madeliefje wit en een paardenbloem geel? Over de wereld staan miljoenen bloemen in allerlei kleuren. Maar waarom hebben bloemen deze kleuren en hoe ontstaan die? Dit onderzoekt Casper van der Kooi. Planten gebruiken bloemen om op te vallen voor bestuivers zoals bijen en vogels. Kleuren spelen hierin een essentiële rol. Dankzij Van der Kooi weten we dat de kleur in de bloem niet alleen wordt bepaald door het pigment, maar ook de interne structuur. Bloemen bestaan uit verschillende lagen met cellen, die het licht op verschillende manieren weerkaatsen. De eigenschappen van die cellagen bepalen samen met het pigment hoe de bloem eruitziet.

Ook onderzoekt Van der Kooi hoe het uiterlijk van planten evolueren om maximaal zichtbaar te zijn voor hun bestuivers. Zo blijken bloemen hun kleur en helderheid hierop aan te passen. Niet alle bestuivers zien namelijk dezelfde kleuren, of ze zien sommige kleuren beter dan andere. Een voorbeeld is dat veel insecten geen rood kunnen zien. De evolutie heeft er daarom voor gezorgd dat bloemen die insecten nodig hebben voor de bestuiving nooit rood zijn.

Van der Kooi doet graag veldonderzoek, maar kijkt net zo lief door de microscoop naar celstructuren in zijn eigen kas in Groningen. Hier kweekt hij planten van over de hele wereld. Zo bestudeert hij hoe bestuivers de bloem zien en probeert hij met die kennis te ontdekken hoe verschillende bloemkleuren zijn ontstaan.

Over het onderzoek naar vlinders

De laatste tijd richt Van der Kooi zich ook op vlinders: hij onderzoekt hoe de kleuren op hun vleugels ontstaan en evolueren om zo goed mogelijk een partner aan te trekken. Wat vlinders volgens hem bijzonder maken is dat ze de briljantste kleuren hebben en heel dynamisch zijn. Ze vliegen om elkaar heen, waardoor het licht continu op een andere manier weerkaatst. Met zijn team onderzoek hij hoe die kleuren in combinatie met hun gedrag bepalen hoe aantrekkelijk ze eruitzien voor een potentiële partner.

Jury prijst multidisciplinair onderzoek

De jury noemt het onderzoek van Van der Kooi multidisciplinair. Om dit type onderzoek mogelijk te maken heeft Van der Kooi twee promoties gedaan: computationele natuurkunde en evolutionaire biologie. Door beide expertises te combineren steekt hij wetenschappelijke grenzen over. Dit maakt zijn werk volgens de jury uniek en kwalitatief hoogstaand. Daarbij vervult hij een maatschappelijke rol door als veel geziene gast op radio, tv en in kranten biodiversiteitskwesties bespreekbaar te maken. Hiermee hoopt hij het abstracte begrip biodiversiteit tot leven te brengen, om zo een groot publiek bewust te maken van het belang ervan. Om ook een jongere doelgroep aan te spreken, werkt hij momenteel aan een kinderboek over plantenevolutie.

Laureaten Heinekenprijzen 2024

De Heineken Young Scientists Awards maken deel uit van de Heinekenprijzen, de grootste internationale wetenschapsprijzen van Nederland. Dit jaar staan de Heinekenprijzen speciaal in het teken van de prijs waar het 60 jaar geleden mee begon: de Dr. H.P. Heinekenprijs voor de Biochemie en Biofysica. Op vrijdag 27 september 2024 vindt de feestelijke uitreiking van de prijzen plaats in het Rijksmuseum in Amsterdam. Naast Van der Kooi, nemen de volgende laureaten deze editie een prijs in ontvangst:

Eerdere jaren werd de Heineken Young Scientists Award in het domein Natural Sciences toegekend aan onder meer Jordi Tura i Brugués (2022), Freddy Rabouw (2020) en Peter Bijl (2018).

Noot voor de redactie, niet voor publicatie

Voor meer informatie, vragen of interviewverzoeken, neem contact op met:

De Wolven, pr- en communicatiebureau
Aniek Zwemer
Heinekenprizes@dewolven.com
+31 (0)20 - 620 33 54 

Over Casper van der Kooi

Casper van der Kooi (1990) heeft een achtergrond in zowel natuurkunde als evolutiebiologie. Zijn expertise is toegespitst op de oorsprong en functie van de kleuren van bloemen en vlinders. Na een postdoctorale positie aan de Rijksuniversiteit Groningen en een Humboldt-Fellowship aan de Universiteit van Würzburg in Duitsland is hij sinds 2023 weer bij de Rijksuniversiteit Groningen gestart als universitair docent in de evolutionaire biofysica.

Over de Heinekenprijzen

De Heinekenprijzen zijn de grootste internationale wetenschapsprijzen van Nederland. In 2024 vindt de 60-jarige jubileumeditie plaats die speciaal in het teken staat van de prijs waar het ooit mee begon: de Dr. H.P. Heinekenprijs voor de Biochemie en Biofysica. In 1964 riep Alfred Heineken de prijs in het leven ter ere van de van de 77ste verjaardag van zijn vader, Henry Pierre Heineken, opgeleid biochemicus.

Deze editie worden ook de Heineken Young Scientists Awards uitgereikt. De awards gaan naar vier veelbelovende jonge onderzoekers, werkzaam bij een Nederlandse universiteit of onderzoeksinstituut, die met hun uitmuntende werk een voorbeeld zijn voor andere jonge wetenschappers. Voor beide prijzen is een onafhankelijk jury samengesteld die verantwoordelijk was voor het nominatie- en selectieproces. Voor meer informatie, ga naar: HeinekenPrizes.org.